زبان و ادبیات ترکان خراسان

ستارخان، قهرمان مستور تاریخ است اگر پرده بیافتد، محفل‌نشینان جهان مدهوش می‌شوند.

اصغر زارع کهنمویی

25 آبان برای ما مبدا تاریخ است، تاریخ غربت و تنهایی. همان دم که سردار بزرگمان پنجه در خاک بی‌مهر پایتخت نهاد، سرگشتگی و آوارگی ما نیز آغاز شد. ستارخان نماد پاک‌بازی و زیست غریبانه انسان آذربایجانی است همو که خود را وقف رهایی ایران کرد و گرفتار کین و بی‌مهری و بی‌مرامی مجاهدان روز شنبه شد.

ستارخان شهید غربت است. نه ستارخان و نه کسانی که آن روز، به روی فاتح تهران گلوله گشودند، نمرده‌اند. آنان نماد یک ستم تمام عیار هستند در یک سو، ستارخان نماد جهاد و جوانمردی قرار دارد و در سوی دیگر، مجاهدان روز شنبه نماد غارت و بی‌مرامی. نه نسل مجاهدان و جوانمردان برافتاده و نه نسل غارتگران و نااهلان. هر دو جبهه هماره تاریخ، تمام قد در برابر هم ایستاده‌اند.

مظلومیت نام دیگر ستار خان است. سردار بزرگی را بنگرید که با رهبری نبوغ‌آمیز مجاهدان تبریز، امپراطوری قاجار را مجبور به تسلیم کرده، قفل استبداد شکسته و تهران را به سیاست‌مداران داده است. اینک وقت تجلیل اوست اما هنوز عرق اسطوره خشک نشده که یپریم ارمنی به بهانه‌ای ناچیز، قصد دستگیری و کشتار سردار قره‌داغی خود می‌کند. سردار آنقدر عمیق زخمی می‌شود که بیم مرگ می‌رود. اما در دو نوبت به پزشکان اجازه درمان داده نمی‌شود. او را بالاخره درمان کردند، ولی تا آخر عمر عصا به دست ماند. بله همان سردار فاتحان بزرگ، به جای اسلحه و غرور قهرمانانه، تا آخر عمر مثل یک مجروح و معلول زیست. تلخی فرجام را ببینید نمی‌دانم ستارخان آن 4 سال را چگونه تحمل کرد.

ستارخان، نماد بزرگ انسان آذربایجانی است نماد همه کسانی است که دل در گرو ایران دارند. و می‌خواهند مملکت را از لوث وجود ظلم و استبداد رها کنند. برای چنین رویایی از پیشکش تمام هستی خود دریغ نمی‌کنند و دقیقا بعد از رهایی جامعه خود دچار کین می‌شوند. تو گویی ستارخان، مثال بزرگ جمله معروف فرانتئس فانون است: "انقلاب فرزندان خود را می‌خورد" مرگ ستارخان اینک صد ساله شد. به باور من ایران آنقدر مدیون اوست که باید تمام قد برای صد سالگی این بزرگ انسان بلند شود، کلاه از سر بردارد و تا زانو خم شود. او شایسته عمیق‌ترین کرنش‌های تاریخ است. بله تمام ایران مرهون این سردار قره‌داغی است اما آیا به اندازه عظمت کار بزرگی که او کرده، ادای دین شده است؟

ستارخان مثل تمام قهرمانان جهان سوم و مثل همه قهرمان‌های آذربایجان، مظلوم و غریب است. باور کنید می‌خواهم بگویم اگر رهایی می‌خواهیم یک بار تاریخ سردار رهایی را بخوانیم. بله ستارخان قهرمان مستور تاریخ است. اگر پرده بیافتد، محفل‌نشینان جهان، مدهوش می‌شوند.