زبان و ادبیات ترکان خراسان

واژگان ترکی که با پیشوند دلی آغاز می شوند

بنام خدا

دلی - ا.ص .(Dəli) تپّه يا كوه طويلي كه روي آن كمي فرو رفته باشد. دیوانه. مجنون. بی‎پروا. بی‎کله. دلیر. جوانمرد. عیار. شیفته. شیدا. پیشوند اسامی‌ گیاهان به معنی بیابانی و وحشی. انبوه. خروشان. به صورت «دلی» وارد لهجة سوری زبان عربی شده است.

دلی آغاج - (گیا)(Dəli ağac) درخت زود رشد کننده.

دلی آوی- (Dəli avı) نخستین شکار سگ شکاری یکساله.

دلی اریک - ا.(گیا)(Dəli ərik) ← چاققال اریگی.

دلی اوت - ا.(گیا )(Dəli ot) نوعی گیاه از تیرة قرنفیلیان. نوعی علوفة دامی. (Spergula)

دلی اوْتو - ا.مر.(گیا)(Dəli otu) الوسن. الیسون زرد. انیسون. بادیان رومی. رازیانة رومی. زیرة رومی. در عربی مبری الکلب می‌گویند. (Pimpinella anisum)

دلی اوْرمان - ا.مر.(Dəli orman) جنگل انبوه.

دلی بئچه - ا.(Dəli beçə) سرمای آخر زمستان.

دلی باز - (Dəli baz) کسی که دیوانگان را دست اندازد.

دلی بازاری - ا.مر.(Dəli bazarı) کاری که شخص سر بهوا و بی توجه انجام دهد. چیزهایی که به عقل آدم نمی رسد.

دلی باش - ا.ص.(Dəli baş) نوعی بیماری خطرناک در گوسفندان و گوساله‎ها. خیره سر. دیوانه سر.

دلی باشی - ا.(Dəli başı) رئیس محافظان قصر.

دلی بال - ا.مر.(Dəli bal) نوعی عسل که زنبورها از گلهای زهردار درست کرده باشند.

دلی بالاق - ص.(Dəli balaq) جوان بی تجربه.

دلی بالتا - ص.(Dəli balta) ستمگر. دیکتاتور. ژاندارم. نوعی گلابی آبدار و شیرین.

دلی بایراغی چکمک - (Dəli bayrağı çəkmək) عاشق شدن.

دلی بایرام - اص.(Dəli bayram) خل و چل. دیوانه.

دلی بنگ - ا.مر.(گیا)(Dəli bəng) تاتوره. داتوره. (Datura stramonium)

دلی بولو - ا.(Dəli bulu) ظرف آب بزرگ با دو دسته.

دلی بوینوز- ا.مر.(گیا)(Dəli buynuz) درخت ارغوان. (Cercis siliquastrum).

دلی پوْزوق - ص.(Dəli pozuq) پریشان حال.

دلی تپه - ا.(Dəli təpə) دیوانه سر. دیوانه. خل و چل.

دلی تره - ا.(گیا)(Dəli tərə) گیاه علفی از خانوادة خشخاش.

دلی توتون - ا.مر.(گیا)(Dəli tütün) نوعی توتون با گلهای زرد و برگهای بزرگ و بلندی تا 150 سانتیمتر. حسن کئف توتونو نیز می‌گویند. (Nicotiana rustica)

دلی توْی - ص.(Dəli toy) بی تجربه.

دلی توْیلوق - ا.(Dəli toyluq) رفتار نامناسب با سن و سال.

دلی ثعلب - ا.مر.(گیا)(Dəli sələb) ساریمساق ثعلبی نیز می‌گویند. (colchicum cilicium)

دلی چتنه - ا.مر.(گیا)(Dəli çətənə) از تیرة گیاهان دولپه، ساقة جوان آن قابل خوردن است. مصرف دارویی دارد. رنگ زرد از آن می‌گیرند. (Datiscaccae)

دلی خان - ا.(Dəlixan) چنگیز خان. خان جهانگیر. به همین صورت و معنا وارد زبان فارسی شده است.

دلیخانا - ا.(Dəlixana) تیمارستان.

دلیخانالیق - ا.(Dəlixanalıq) تیمارستانی. دیوانة زنجیری.

دلی دئدیرگن - ص.(Dəli dedirgən) پریشان احوال.

دلی دامی - ا.مر.(Dəli damı) میخانه.

دلی دپک - ص.(Dəli dəpək) بی عقل. ابله.

دلی دولو - اص.(Dəli dülü) آدم پر زور و تنومند که در گفتارش صادق و رک است. دیوانه. شرور. ستیزه جو.

دلی دؤنمز - (Dəli dönməz) دیوانة تمام عیار یا زنجیری.

دلی ساچماسی- (Dəli saçması) سخن دیوانه. سخن نامربوط.

دلی سارایلی - ا.(Dəli saraylı) زن بسیار بزک کرده.

دلي قارقا - ا.مر.(جان)(Dəli qarqa) کلاغ دو رنگ.

دلي قانلي - ص.(Dəli qanlı) شجاع. مجنون. نوجوان.

دلی قودورموش - ص.(Dəli qudurmuş) دیوانه.

دلی قول - ص.(Dəli qul) ← دلی باز.

دلي قیز - اص.(Dəli qız)(دختر دیوانه) قاشق چوبی بزرگ.

دلي قیزین دوْنو- ا.(Dəli qızın donu) لباس بسیار رنگارنگ.

دلی کئچی - ا.(Dəli keçi) دختر بدرد نخور و خشن.

دلی گؤزل - ا.مر.(Dəli gözəl) نوعی وسیله که لبو فروشان، لبو را با آن جابجا کنند.

دلی گوللو - ص.(Dəli güllü) بسیار آرایش کرده.

دلی مانتار - ا.مر.(گیا)(Dəli mantar) قارچی است مرگ آور ولی بسیار زیبا. گلین مانتار نیز ‌گویند. (Amanita muscaria)

دلی یئل - ا.(Dəli yel) باد جنوبی.

دلی یاتاغی - ا.(Dəli yatağı) بیماری تیفوس.

دلی یازمیش - ا.(جان)(Dəli yazmış) بز مادة دو ساله.